Die Walküre

Wie is wie?

Fricka

Als beschermster van het huwelijk ziet Fricka haar goddelijke wetten geschonden door de buitenechtelijke en incestueuze liefde tussen Siegmund en Sieglinde. Daarbij komt nog dat beiden zijn voortgekomen uit Wotans affaire met een mensenvrouw – een zoveelste, ultieme vernedering voor Fricka, die ook al had moeten dulden dat haar echtgenoot elders negen Walkuren heeft verwekt. De maat is vol en ze eist genoegdoening: Siegmund en Sieglinde moeten sterven. In een harde confrontatiescene legt ze met onweerlegbare argumenten het failliet van Wotans project bloot en dwingt ze hem op de knieën.

Fricka’s pendant in de mythologie is Frigg, echtgenote van Odin (Wodan) en de godin van het huwelijk en het moederschap. Ons woord voor ‘vrijdag’ gaat op haar terug.

Wotan

Er is heel wat tijd verstreken sinds de goden hun intrek hebben genomen in het Walhalla. Op zoek naar antwoorden heeft Wotan een bezoek gebracht aan Erda, de oergodin die in “alwetende slaap” rust aan de voet van de Wereldboom. Uit hun verbintenis werd zijn lievelingsdochter Brünnhilde geboren, een van de negen Walkuren. Rusteloos heeft Wotan zich daarna ook onder de mensen begeven en bij een sterfelijke vrouw de tweeling Siegmund en Sieglinde verwekt. Hij hoopt van Siegmund een vrije held te maken die, niet gebonden door de verdragen die hijzelf wél moet nakomen, de draak Fafner kan verslaan en zo de ring terugwinnen. In de gedaante van de wolfman Wälse reist hij samen met Siegmund jarenlang de wereld rond. Op een dag verdwijnt hij spoorloos, maar niet zonder zijn zoon eerst nog een zwaard achter te laten in de stam van een es. De paradoxen van Wotans plan om een vrije held te scheppen en tegelijkertijd diens lot te manipuleren zullen tijdens een heftige discussie met zijn echtgenote Fricka genadeloos worden blootgelegd. Zwichtend voor de dwingende logica van haar wetten moet Wotan uiteindelijk de dood van zijn eigen kind bevelen. Als hij kort daarop ook nog Brünnhilde moet verstoten, verlangt hij nog maar één iets: het einde ...

Siegmund

Geef een jongeman jarenlang over aan eenzaamheid, leed en gevaar, en je hardt hem tot een held die in staat is de ring terug te winnen uit de klauwen van de draak Fafner. Dat is althans de hoop die Wotan koestert voor zijn sterfelijke zoon Siegmund, en de wrede lotsbestemming die hij voor hem heeft uitgestippeld. Siegmunds moeder werd door een rivaliserende clan gedood, zijn zusje ontvoerd, en met zijn vader schuimde hij als opgejaagde lone wolf de wereld af, tot hij uiteindelijk ook zijn spoor bijster raakte. Op een stormachtige dag valt hij dodelijk vermoeid de woning van Hunding binnen. Hij ontmoet er de vrouw des huizes, Sieglinde, en voor het eerst ervaart hij hoe iemand hem verzorgt, hem begrijpt en uiteindelijk van hem houdt. De volgende ochtend, echter, wacht hem een duel op leven en dood met haar man…

Siegmund is gemodelleerd naar een van de centrale helden in de Völsunga-saga, die de wederwaardigheden van de gelijknamige clan uit de doeken doet. ‘Sigmund’ verschijnt er als de vader van Sigurd (Siegfried); hij is de enige die het mythische zwaard uit de essenstam kan trekken dat Odin (Wodan) er voor hem in heeft achtergelaten – twee elementen die ook Wagner heeft overgenomen in zijn Ring.

Sieglinde

De vrouwelijke helft van de Wälsungtweeling en even hard beproefd als haar broer. Ze werd ontvoerd door de clan die eerst haar moeder had gedood en daarna door een van hen, Hunding, tot een liefdeloos huwelijk gedwongen. Op een stormachtige dag treft ze in haar woning een uitgeputte vreemdeling aan, met wie ze onmiddellijk een diepe verbondenheid voelt. Haar echtgenoot herkent in hem echter zijn vijand en laat weten dat ze de volgende ochtend op leven en dood zullen duelleren. Sieglinde mengt een slaapmiddel in zijn drank, om één laatste avond met de onbekende te kunnen doorbrengen. Instinctief voelt ze dat ze als geliefden voor elkaar bestemd zijn en de onthulling dat hij haar verloren gewaande broer is, bekrachtigt dit alleen maar. Wanneer Siegmund uiteindelijk sneuvelt, verliest ze elke wil om verder te leven, tot ze ontdekt ze dat ze zijn kind draagt…

Het personage van Sieglinde gaat terug op de mythologische figuur Signy. Zij is in de Völsunga-saga de echtgenote van de valse koning Siggeir, die haar vader en al haar broers gedood heeft, op haar tweelingbroer Sigmund na. Met hem verwekt ze een zoon, die Siggeir uiteindelijk zal verslaan door zijn hal in brand te steken. Eenmaal haar wraak voltrokken kiest Signy ervoor om haar echtgenoot, van wie ze nooit heeft gehouden, te volgen in de vlammen.

Hunding

Er zijn sympathiekere personages in de Ring dan deze dwingeland uit het geslacht der Neidingen. Ooit heeft hij op een plundertocht met zijn stam het huis van de Wälsungen overvallen, de moeder vermoord en de dochter, Sieglinde, meegenomen om ze tegen haar zin tot zijn vrouw te maken. Op de ochtend van de gebeurtenissen in Die Walküre is hij met zijn woeste honden uitgerukt om een voortvluchtige op te jagen die enkele van zijn stamleden zou hebben vermoord. Groot is zijn verbazing en wantrouwen als hij na die vergeefse jacht bij hem thuis een vreemde man aantreft die deze gezochte vijand zou kunnen zijn en ook nog eens fysieke gelijkenissen vertoont met zijn echtgenote. Conform het gastrecht biedt hij Siegmund eten en onderdak voor de nacht, maar de volgende ochtend zal het tot een duel komen. Daarin weet hij te zegevieren door de tussenkomst van Wotan, die daarna ook hem achteloos doodt. Zo kan hij persoonlijk aan Fricka, zijn beschermster, gaan vertellen dat Wotan haar wraak heeft volbracht.

Het personage Hunding kent meerdere tegenhangers in de oude saga’s: hij deelt zijn naam met koning Hunding, Sigmunds vijand in de Poëtische Edda, maar vertoont ook trekken van Siggeir, de verraderlijke echtgenoot van Sigmunds tweelingzus Signy in de Völsunga-saga. De Hundings (Hundinga) staan al in de vroegste Germaanse overleveringen bekend als de aartsvijanden van de ‘wolf-clan’.

Erda

Erda is de oergodin van de aarde. Rustend aan de voet van de Wereldboom is ze in haar “alwetende slaap” vertrouwd met de geheimen van zowel het verleden als de toekomst. In Das Rheingold verscheen ze als een mysterieuze dea ex machina om Wotan te waarschuwen voor de vloek van de ring: “Alles wat is – eindigt! Een duistere dag daagt voor de goden”. Geïntrigeerd zoekt Wotan haar nadien op en met “liefdestover” dwingt hij haar raad af. Uit hun verbintenis wordt Brünnhilde geboren, een van de negen Walkuren.

‘Erda’ is het Oudhoogduitse woord voor ‘aarde’ en wordt geassocieerd met de noordse aardgodin Jörd. Wagner ontleende zijn stof voor dit personage onder meer aan de Edda-cyclus en aan Jacob Grimms Deutsche Mythologie.

Brünnhilde

Brünnhilde, een van de negen Walkuren, is de dochter van Wotan en Erda. We maken voor het eerst met haar kennis op het moment dat ze van haar vader de opdracht krijgt om Siegmund te beschermen tijdens zijn duel met Hunding. Na tussenkomst van Fricka zal Wotan zijn bevel echter herroepen en moet ze Hunding terzijde te staan. Ervan overtuigd dat dit niet strookt met Wotans diepste wil en vooral diep ontroerd door de liefde tussen Siegmund en Sieglinde, beslist ze om de tweeling alsnog te helpen. Wanneer haar vader uiteindelijk zelf in het gevecht tussenbeide komt en Siegmunds zwaard verbrijzelt, raapt Brünnhilde de stukken op en vlucht ze weg met Sieglinde ...

Brynhildr is een van de beroemdste Walkuren uit de noordse mythologie en een centraal personage in de Sigurd-cyclus. In het Oudnoors betekent haar naam letterlijk ‘Hildr-met-het-ringpantser’. Dit personage zou zijn geïnspireerd op de Visigotische prinses Brunehilde (of Brunehaut), de vrouw van de Merovingische koning Sigebert I, berucht om haar moorddadige rivaliteit met koningin Fredegonde. De zoon van Fredegonde, Chlotharius, liet de koningin uiteindelijk folteren: ze werd met haar haren, een arm en een been vastgemaakt aan de staart van een wild paard.

De Walkuren

Brünnhilde, Gerhilde, Ortlinde, Waltraute, Schwertleite, Helmwige, Siegrune, Grimgerde en Roßweiße – we hebben helaas nog geen ezelsbruggetje gevonden om alle negen Walkuren uit elkaar te houden. Op hun gevleugelde paarden trekken deze dochters van Wotan naar de slagvelden om er de zielen van de dapperste gesneuvelden te recruteren voor de verdediging van het Walhalla. Groot is de consternatie wanneer Brünnhilde bij zo’n gelegenheid niet met de dode held Siegmund verschijnt, maar met zijn levende geliefde Sieglinde. Ze zoekt bij haar zussen vergeefs bescherming tegen de toorn van haar vader: wanneer Wotan verschijnt en ermee dreigt hen hetzelfde lot als Brünnhilde te laten ondergaan, slaan ze op de vlucht.

De Walkuren zijn belangrijke figuren in de noordse mythologie en literatuur: ze duiken onder meer op in De Poëtische Edda, De Edda van Snorri, De Saga van Verbrande Njal en De Saga van de Koningen van Noorwegen. Het Oudnoorse woord valkyrja stamt af van valr, wat de doden op een slagveld betekent, en kjósa, wat staat voor kiezen.