Götterdämmerung

Wie is wie?

Grimhilde
Gibich

Alberich

Wanneer de Rijndochters in Das Rheingold spottend de avances van de dwerg Alberich afwijzen, ontfutselt hij hen de schat. Hij zweert de liefde af en smeedt uit het goud van de rivier een ring met immense kracht, die hem almachtig maakt. Wanneer Wotan en Loge hem die listig afhandig maken, spreekt hij een vreselijke vloek uit: wie de Ring bezit, zal gekweld worden door de angst om hem te verliezen, wie hem niet bezit, zal verteerd worden door afgunst! De hele tetralogie lang blijft Alberich proberen om het kleinood, dat achtereenvolgens in de handen van Fafner en Siegfried is terechtgekomen, te heroveren. Om zijn doel te bereiken, heeft Alberich bij Grimhilde – de moeder van koning Gunther en Gutrune – een zoon verwekt: Hagen. Hij wakkert diens haat aan en doet hem zweren dat hij de ring naar hem zal terugbrengen.

De naam Alberich, die etymologisch ‘meester van de elfen’ betekent, is in het Frans bekend als Auberon en in het Engels als Oberon. Dit personage vindt zijn oorsprong in het heldhaftige Germaanse epos Ortnit en in het Nibelungenlied.

Brünnhilde

Brünnhilde, een van de negen Walkuren, is de dochter van Wotan en Erda. Als straf voor haar ongehoorzaamheid jegens Wotan werd ze veroordeeld tot een diepe slaap op de top van een berg, omringd door een ring van vuur. Daar werd ze door Siegfried wakker gekust, waarna de twee elkaar eeuwige liefde hebben beloofd.
In het besef dat een held zijn lot moet vervullen, laat Brünnhilde Siegfried op avontuur vertrekken. Hij geeft haar de ring als teken van zijn trouw. Brünnhilde krijgt daarop bezoek van haar zus Waltraute, die haar angstig bericht over Wotans voorbereidingen voor de godendeemstering en het einde van Walhalla. Ondanks deze waarschuwing weigert Brünnhilde de ring terug te geven aan de Rijndochters, wat de enige manier zou zijn om de goden te redden. Wanneer Siegfried haar onder invloed van de liefdesdrank overmeestert voor koning Gunther, probeert de Walkure zich eerst te verdedigen, maar ze bezwijkt voor de kracht van de held. Aan het hof van de Gibichungen ontkent Siegfried dat hij haar kent. Brünnhilde is verbijsterd en weigert zich aan Gunther te geven. Ze beschuldigt Siegfried van verraad, waarbij ze onthult dat hij haar geliefde is. Woedend accepteert ze Hagens hulp om wraak te nemen. Ze verklapt hem de zwakke plek van Siegfried…

Brynhildr is een van de beroemdste Walkuren uit de noordse mythologie en een centraal personage in de Sigurd-cyclus. In het Oudnoors betekent haar naam letterlijk ‘Hildr met de maliënkolder’. Dit personage zou geïnspireerd zijn op de Visigotische prinses Brunehilde (of Brunehaut), de vrouw van de Merovingische koning Sigebert I, berucht om haar moorddadige rivaliteit met koningin Fredegonde. De zoon van Fredegonde, Chlotharius, liet Brunehilde folteren. Ze werd met haar haren, een arm en een been vastgemaakt aan de staart van een wild paard.

Gunther

Gunther, koning van de Gibichungen, woont in een paleis aan de oever van de Rijn met zijn zus Gutrune en hun halfbroer Hagen. Hij is op zoek naar een eega die zijn adellijke afkomst waardig is en begeert de hand van de vrouw die slaapt op de top van een rots, omringd door vlammen. Gunther verwelkomt Siegfried, die op zijn omzwervingen toevallig aan zijn hof beland is. Onder invloed van een liefdesdrank bezwijkt Siegfried voor de charmes van Gutrune en hij vraagt haar ten huwelijk. In ruil daarvoor belooft de jonge held de koning om de vrouw die hij zo begeert voor hem te veroveren. Brünnhilde wordt met geweld naar het paleis gebracht waar haar huwelijk met Gunther wordt voorbereid. Wanneer ze echter haar geliefde Siegfried aan de zijde van Gutrune ontdekt, beschuldigt ze hem met gebroken hard van verraad en wijst ze Gunther af. Hagen stelt voor de eer van zijn koning en zijn verloofde te wreken ...

Het personage van Gunther komt voor in het Nibelungenlied en de Völsunga-saga uit de Germaanse en noordse mythologie. De historische figuur van Gondicaire of Gundahar, de eerste koning van de Bourgondiërs in Romeins Gallië, zou er de inspiratie voor gevormd hebben. Dit volk, dat zich in de vijfde eeuw aan de oevers van de Rijn vestigde, zag zijn koning in 437 sneuvelen tijdens een veldslag tegen Hunse huurlingen, die werden betaald door de Romeinse generaal Aetius.

Gutrune

Gutrune, de zus van koning Gunther en de halfzus van Hagen, is wanhopig op zoek naar een echtgenoot. Wanneer Siegfried in het paleis van de Gibichungen aankomt, zet Hagen Gutrune ertoe aan om de held een liefdesdrank te schenken. Hij wordt onmiddellijk verliefd op haar en vraagt om haar hand. Op de avond van een jachtpartij waar haar verloofde zich bij heeft aangesloten, wordt Gutrune, gewekt door het gelach van Brünnhilde, geplaagd door verontrustende dromen. Als Hagen het levenloze lichaam van Siegfried terugbrengt en beweert dat hij door een everzwijn is gedood, weigert Gutrune hem te geloven. Nadat Hagen daarop ook Gunther in een duel vermoordt, realiseert ze zich tot haar verbijstering dat de liefdesdrank Siegfried enkel zijn ware geliefde Brünnhilde deed vergeten.

Kriemhild of Krimhild, ook bekend als Gudrún in de noordse mythologie, is een van de belangrijkste vrouwelijke personages in het Nibelungenlied, De Poëtische Edda en het Gudrunlied. Ze staat ook bekend als Hilda in de opera Sigurd van Ernest Reyer, gecreëerd in de Munt in 1884.

Hagen

De perfide Hagen stelt zijn ongehuwde halfbroer, koning Gunther, en zijn halfzus Gutrune, voor om een huwelijkspartner te vinden en zo de dynastie van de Gibichungen te bestendigen. Wanneer Siegfried in hun paleis aankomt, zorgt Hagen ervoor dat Gutrune de jonge held een liefdesdrank laat drinken. Zijn list werkt en onder die betovering vergeet Siegfried niet alleen Brünnhilde maar belooft hij Gunther ook om zijn voormalige geliefde voor hem te werven. Alleen gelaten geniet Hagen van de wending van de gebeurtenissen. Dan verschijnt zijn vader Alberich, die zijn haat verder aanwakkert en hem laat hem beloven de ring terug te krijgen, koste wat het kost. Als Brünnhilde het verraad van Siegfried aan de kaak stelt en Günther afwijst, biedt Hagen aan hen beiden te wreken door de jonge held te doden. De volgende dag, tijdens een jachttocht, voegt hij de daad bij het woord. Hij brengt zijn levenloze lichaam terug naar het hof en claimt de moord als een daad van gerechtigheid. Hij eist de ring als beloning, maar door een laatste, onverwachte opoffering van Brünnhilde grijpt hij er voorgoed naast.

Hagen is geïnspireerd op het gelijknamige personage in het Nibelungenlied en wordt in het Oudnoors ook wel Högni genoemd. In de meeste noordse legenden speelt hij, net zoals bij Wagner, een directe of indirecte rol bij de ondergang van Siegfried/Sigurd. Deze veeleisende en emblematische rol wordt beschouwd als een van de moeilijkste in het repertoire voor bassen.

De Drie Nornen

Götterdämmerung opent met het beeld van de drie Nornen, dochters van Erda, die onder de rots van Brünnhilde het touw van het lot weven, terwijl ze zingen over het verleden, het heden en de toekomst. Ze zingen over de es die het universum ondersteunde, door Wotan geveld om het hout ervan op te stapelen rond zijn burcht Walhalla. Vat die brandstapel vlam, dan betekent dat het einde van de goden. Ze zingen over de ring, en de vloek die Alberich erover heeft uitgesproken. Maar plotseling, midden in hun orakels, breekt het touw, en treurend om het verlies van hun waarzeggende kracht keren de Nornen terug naar de schoot van hun moeder.

In de noordse kosmogonie zijn de Nornen de godheden die het lot bepalen van de wezens die de negen werelden bewonen. Bij elke geboorte verschijnt er een Norne, welwillend of kwaadaardig, om de toekomst van het wezen te bepalen. In de Völuspá, een van de beroemdste gedichten uit de noordse mythologie, wonen de drie belangrijkste Nornen (Urd, Verdandi en Skuld) naast de bron van het lot, waaruit ze water putten om de boom Yggdrasil water te geven.

De Rijndochters

Woglinde, Wellgunde en Flosshilde zijn de drie dochters van Vader Rijn. Als speelse, verleidelijke waternimfen bewaken ze het goud op de bodem van de rivier en het geheim dat erop rust: alleen wie de liefde afzweert, kan zich de schat toe-eigenen en zo de wereldheerschappij verwerven. De dwerg Alberich, die ze hebben bespot en uitgedaagd, slaagt erin het goud te stelen en er een ring voor zichzelf mee te smeden. Hij laat de Rijndochters radeloos achter, treurend om hun verlies. Jaren later ontmoeten ze Siegfried, verdwaald tijdens een jachttocht. Ze bieden aan zijn prooi terug te vinden in ruil voor de ring, die nu in zijn bezit is. Wanneer hij weigert, waarschuwen ze hem tevergeefs voor de vloek die erop rust. Pas helemaal aan het eind, na de zelfopoffering van Brünnhilde, worden de Rijndochters weer met hun schat verenigt.

De Rijndochters zijn de enige personages uit de Ring die geen rechtstreekse tegenhanger hebben in de Germaanse mythologie. Wagner zou zich voor hen onder meer geïnspireerd hebben op vrouwelijke watergeesten in het Nibelungenlied en andere nimfen uit de Europese folklore.

Siegfried

Siegfried heeft Nothung, het zwaard dat hij van zijn vader heeft geërfd, opnieuw aaneen gesmeed en er de draak Fafner mee gedood. In het bezit van de ring en de magische Tarnhelm heeft hij zijn ongebreidelde drang naar avontuur tot aan de voet van Brünnhildes rots gevolgd, waar noch een vuurzee, noch Wotans speer hem konden tegenhouden. Met een kus bevrijdde hij de Walkure uit haar slaap, waarna de twee elkaar eeuwige liefde zworen.
In Götterdämmerung moedigt Brünnhilde Siegfried aan om zijn lot als held te volbrengen. Als teken van zijn trouw geeft hij haar de ring. Aangekomen bij het hof van koning Gunther, raakt hij echter al snel verwikkeld in de intriges van Hagen. Die zorgt ervoor dat hij een liefdesdrank te drinken krijgt waardoor hij Brünnhilde vergeet en verliefd wordt op Gutrune, de zus van de koning. Siegfried sluit daarop een pact met Gunther: hij zal de Walkure voor hem veroveren in ruil voor de hand van Gutrune. Met behulp van de Tarnhelm neemt hij Gunthers uiterlijk aan, overmeestert hij Brünnhilde en maakt hij haar de ring afhandig. Terug in het paleis van de Gibichungen onthult Brünnhilde hun liefdesverhouding en beschuldigt ze Siegfried van verraad. Listig maakt Hagen gebruik van haar woede om de enige zwakke plek van de held te weten te komen…

Siegfried is gebaseerd op de held Sigurd uit de Völsunga-saga en de Thidrekssaga, maar ook op het hoofdpersonage uit het Sprookje van iemand die eropuit trok om te leren griezelen, een van de volksverhalen verzameld door de gebroeders Grimm.

Waltraute

Waltraute is een van de Walkuren, de strijddochters van Wotan die op het slagveld de dappersten onder de gesneuvelde helden kiezen en hen vervolgens meenemen naar Walhalla. Zodra ze verneemt dat haar halfzus Brünnhilde uit haar slaap werd gewekt, bezoekt Waltraute haar boven op haar rots. Ze vertelt er hoe Wotan, van zijn aardse omzwervingen teruggekeerd met een gebroken speer, de wereld- en levensboom (Yggdrasil) liet omkappen en Walhalla liet omringen door de takken ervan. Nu heeft hij zich stil teruggetrokken in zijn fort, in afwachting van de wereldbrand. Waltraute smeekt Brünnhilde de ring terug te geven aan de Rijndochters, de enige manier om de goden te redden. Haar zus weigert en Waltraute vlucht wanhopig weg.

De Walkuren zijn belangrijke figuren in de noordse mythologie en literatuur: ze duiken onder meer op in De Poëtische Edda, De Edda van Snorri, De Saga van Verbrande Njal en De Saga van de Koningen van Noorwegen. Het Oudnoorse woord valkyrja stamt af van valr, wat de doden op een slagveld betekent, en kjósa, wat staat voor kiezen.

Grimhilde

Gibich