Een Uitnodiging

Peter, je neemt nu bijna twintig jaar verantwoordelijkheid als Muntdirecteur. Waar zou jij het huis situeren in het huidige culturele landschap?

PETER DE CALUWE — Met een voetbalanalogie zou ik zeggen dat we onze positie bevestigd hebben als een van de kleinste maar meest vastberaden ploegen in de Champions League. Hoewel we het afgelopen decennium een aantal crisissen hebben doorgemaakt, staan we ontegensprekelijk nog steeds sterk – onze talrijke bekroonde producties en projecten, alsook onze tweevoudige erkenning als ‘Best Opera House of the Year’ zijn daarvan het bewijs. Tegelijk ben ik ervan overtuigd dat onze rol als federale instelling in de hoofdstad van Europa almaar belangrijker wordt nu samenlevingen neigen naar splitsing en verdeeldheid. Bij de Munt heeft verbinding altijd centraal gestaan en dat moeten we absoluut zo houden, op alle niveaus.

CHRISTINA SCHEPPELMANN — Opera an sich is een kunstvorm die mensen bijeenbrengt. We werken met componisten, artistieke teams, dirigenten en zangers van over de hele wereld, en aan de hand van de universele code die muziek is, overbruggen we talige en culturele verschillen. De Munt draagt die verbindende identiteit goed uit.

Een treffend voorbeeld is de opera Ali, een van de vele verhalen achter de migratiestatistieken in de media, die door de kracht van muziek opnieuw aan directe emotionaliteit wint. Of hoe opera humaniseert.

PDC — Er zit zoveel in dit werk, dat gebaseerd is op de waargebeurde ervaringen van Ali Abdi Omar. Als twaalfjarige jongen ontvluchtte hij de terreur van Al- Shabaab in zijn thuisland Somalië, om uiteindelijk, na alle beproevingen en verschrikkingen van de Libische migratieroute, in Brussel aan te komen. Elke etappe op zijn reis vertelt ons iets over de problematische politieke en economische dynamieken die vandaag meer dan ooit actueel zijn. Tegelijk is deze coming-of-age in de eerste plaats een portret van de condition humaine, waarin er, ondanks alles, altijd ook plaats is voor vriendschap, hoop en menselijkheid. Ik vind het belangrijk dat we deze creatie, na de uitverkochte speelreeks in KVS, nu ook in onze Grote Zaal kunnen voorstellen aan het Muntpubliek.

CS — Hedendaagse verhalen brengen is essentieel voor het voortbestaan van de kunstvorm opera. Tegelijk hebben ook oude mythen niets van hun betekenis en zeggingskracht verloren. Dat bewijst ook de nieuwe creatie Medusa, waarin we verder kijken dan de gevestigde interpretaties van het gekende verhaal. Onder het slachtofferschap van de monsterlijke gorgo gaat een krachtige vrouwelijke figuur schuil, die in de eerste plaats een behoedende en beschermende reflex heeft. Lydia Steier, die niet alleen de regie voor haar rekening neemt maar ook een meeslepend libretto afleverde, en componist Iain Bell, een ware meester in het schrijven voor de menselijke stem, bundelen hun krachten om Medusa haar actieve rol terug te schenken.

Het verhaal van Medusa is diep geworteld in ons collectieve geheugen, mede dankzij de iconische afbeeldingen ervan in de Italiaanse renaissancekunst. Een van de beroemdste is het beeld Perseus met het hoofd van Medusa door Benvenuto Cellini, toevallig ook de titelfiguur in de opera waarmee jij je mandaat aanvat, Christina.

CS — Ik was geïntrigeerd toen ik vernam dat Benvenuto Cellini van Hector Berlioz nog niet eerder op het Muntpodium te zien was. En aangezien het ver- haal zich afspeelt tijdens het carnavalsseizoen in het Rome van de renaissance, leek het me een perfecte match voor de eerste twee maanden van het jaar. Deze opera heeft werkelijk alles: komedie, glitter en uitbundige choreografieën, naast orkestrale bravoure en zeer veeleisende zanglijnen. Geef dat in de handen van muziekdirecteur Alain Altinoglu en regisseur Thaddeus Strassberger, en je krijgt een productie die 2026 op gang knalt met een stevige dosis emotie en een flinke scheut entertainment.

Theatrale uitbundigheid met duistere ondertonen, komische intriges die de diepere waarheden van het leven blootleggen: er is iets fundamenteel bevredigends aan werken die, in shakespeareaanse zin, tegengestelde dimensies met elkaar weten te verzoenen. Ook Falstaff is daarvan een mooi voorbeeld.

PDC — Dat je Falstaff beter gaat begrijpen naarmate je ouder wordt, is een cliché, maar het voelde juist om dit werk op te nemen in mijn laatste program- mering. Het is immers ook Verdi’s zwanenzang, een verrassend sluitstuk van een oeuvre dat voornamelijk uit tragische werken bestaat. Hier echter leiden de gebreken van de mensheid niet noodzakelijk tot grote drama’s. Ze worden veeleer met een welwillende geamuseerdheid benaderd. Tegelijk verleent Verdi het operagenre in zijn nadagen een opvallend nieuwe complexiteit. Regisseur Laurent Pelly, dirigent Alain Altinoglu en bariton Sir Simon Keenlyside, die debuteert in de rol van Sir John Falstaff, zullen er ongetwijfeld recht aan doen.

Over debuten gesproken: een nieuwe directie brengt onvermijdelijk ook een nieuwe artistieke familie met zich mee. Mozarts Idomeneo, bijvoorbeeld, zal het Munt- publiek laten kennismaken met het werk van zowel Calixto Bieito, een van de meest vernieuwende operaregisseurs van het moment, als dirigent Enrico Onofri.

CS — In Idomeneo blijken de publieke verantwoordelijkheden van een politiek leider op de wreedste wijze onverenigbaar met zijn persoonlijke belangen en gevoelens als vader. Om de toorn van de zeegod Neptunus af te wenden, moet de koning van Kreta zijn eigen zoon offeren. De beperkingen waarop ethisch leider- schap botst, vormen een complex maar diepmenselijk thema, dat Calixto Bieito verkent in een (Kretenzisch) labyrint van herinneringen, waarvoor hij inspiratie put uit de kortverhalen van Jorge Luis Borges. En bij Enrico Onofri is de partituur in de veilige handen van een ervaren mozartiaan.

Om in het Middellandse Zeegebied te blijven: naast Cellini’s Rome zijn er dit seizoen nog twee opera’s die een duidelijke band met de Eeuwige Stad vertonen. Het zijn allebei hernemingen van producties die de voorbije seizoenen een blijvende indruk nalieten.

CS — Puccini’s Tosca is een opera als een politieke thriller, die het publiek van begin tot eind bij de keel grijpt. Jammer genoeg zorgden de coronamaatregelen ervoor dat slechts een klein deel van het Muntpubliek de productie van Rafael R. Villalobos in 2021 te zien kreeg. Door die nu nieuw leven in te blazen, deze keer wel met een volledige bezetting, willen we iedereen de kans bieden om dit meesterwerk in zijn volle glorie te ervaren.

PDC — Hetzelfde geldt voor de Norma die Christophe Coppens datzelfde jaar voor ons huis regisseerde. Ik vind het passend om mijn mandaat af te sluiten met een opera die letterlijk draait om het lot van de (casta) diva en die de intrin- sieke aard van het genre belichaamt: Bellini’s tragedia lirica blijft voor mij de apotheose van de zang. De uitvoering en ervaring van opera is bovenal een vocaal ritueel, en deze goddelijke priesteres met haar iconische aria – en de belcantostijl die ze vertegenwoordigt – slaagt er altijd in om de kunstvorm terug te brengen naar zijn essentie: de menselijke stem.

De intiemste vorm waarin je die kan ervaren is misschien wel een liedrecital. Welke plaats krijgt dit genre binnen jullie programmering?

PDC — Parallel met Norma zetten we ook de Italiaanse kunstvorm van de aria da camera in de schijnwerpers. Bellini, Rossini, Donizetti en Verdi schreven een aantal prachtige salonstukken, die zullen worden vertolkt door Muntfavorieten als Enea Scala en Raffaella Lupinacci. We verwelkomen enkele dierbare artiesten die me mijn hele mandaat vergezeld hebben: Véronique Gens, de onbetwiste ‘reine’ van de Franse mélodie, Barbara Hannigan, icoon van de hedendaagse muziek, en Christoph Prégardien, die in de Munt afscheid neemt van het podium met een programma vol herinneringen. In de zo gekoesterde intergenerationele geest van ons huis zal hij tijdens een open masterclass de fakkel doorgeven aan de leden van onze MM Academy, die daarnaast ook een semi-geënsceneerde uitvoering van Brahms’ Liebesliederwalzer zullen brengen. Met Vocalissimo hebben we er altijd al naar gestreefd om het klassieke recitalgenre in een vernieuwende vorm naar een groter publiek te brengen, weg van het vaste format van zanger(es) met pianist. Projecten als deze geven perfect gestalte aan die visie, vind ik.

CS — Het is inderdaad verfrissend om de codes van het genre opnieuw te bekij- ken. Waarom zouden bijvoorbeeld omvangrijke barokaria’s alleen op het grote podium gebracht moeten worden, terwijl ze oorspronkelijk vaak voor een intie- mere setting werden gecomponeerd? Die zoeken Xavier Sabata en Le Concert de l’Hostel Dieu terug op in Furioso, een programma rond de emblematische barokheld Orlando met sinfonia’s en aria’s van Vivaldi, Handel en Porpora. In het recitalformat komt het er wat mij betreft vooral op aan de kloof tussen uitvoerders en publiek te verkleinen. Dat kan bijvoorbeeld door een liedavond te wijden aan een Belgische hedendaagse componist als Philippe Boesmans, wiens oeuvre nauw aansluit bij de artistieke identiteit van de Munt. Maar er is ook de insteek van Joshua Stewart, die de titelrol vertolkt in Idomeneo. In zijn recital zal hij niet alleen een breed scala aan muziekstijlen laten horen, waaronder jazz. Hij weet ook goed hoe hij het publiek bij een voorstelling kan betrekken, door de verhalen achter de liederen te vertellen en toe te lichten welke persoonlijke betekenis die voor hemzelf hebben.

Artistieke veelzijdigheid boosten is ook de drijfveer achter Troika Dance, een samenwerking tussen de drie belangrijkste cultuurhuizen op het Vlaamse, Franstalige en federale niveau in Brussel. Welke vorm zal die samenwerking in 2025-26 aannemen?

CS — Met de nieuwe creatie van Rosas rond de muziek van Jacques Brel en de revival van Il Cimento dell’Armonia e dell’Inventione – deze keer met een live uitvoering van Vivaldi’s Le quattro stagioni – halen we dans terug naar het Muntpodium. De kunstvorm zit al tientallen jaren in het DNA van dit huis en ik wil er de komende seizoenen nog meer in investeren.

PDC — Het Troika-project is ontstaan in de creatieve voedingsbodem van Brussel en bracht sinds de lancering in 2018 vele voorstellingen en artiesten voort, die met zorg en toewijding door de Munt zijn ondersteund. De betrachting was daarbij om het publiek van iedere instelling de weg te wijzen naar de andere twee. We zien duidelijk dat we in onze opzet geslaagd zijn. Het was absoluut nodig om de scheidingsmuren tussen de verschillende aangeboden kunstvormen af te breken.

De Munt is meer dan het spektakel en de solisten op het podium, maar omvat ook ons Symfonieorkest, het Koor, het Kinder- en jeugdkoor en onze MM Academy. Al dat eigen artistieke talent zal dit seizoen ook buiten operaproducties prominent in de kijker staan. Wat hebben jullie voor hen in petto?

CS — Met Alain Altinoglu als symfonische vaandeldrager houden we geliefde concerttradities in ere. Onze Muziekdirecteur luidt het nieuwe jaar in met een feestelijk programma in de uitbundige carnavalssfeer van Benvenuto Cellini, en tijdens het familieconcert mag Tsjaikovski’s balletklassieker De notenkraker zijn magie uitoefenen op jong en oud. Na Idomeneo krijgt het Symfonieorkest de gelegenheid om zijn feeling voor Mozart ook nog eens concertant te etaleren, en ik kijk bijzonder uit naar de glansrol van ons Jeugdkoor in Fire in my mouth, een pakkend hedendaags oratorium van Julia Wolfe dat we in synergie met het Belgian National Orchestra en Bozar presenteren.

PDC — Jong talent vieren, dat doen we ook tijdens het Ravel-concert in november. Alain Altinoglu zal er niet alleen twee recent ontdekte partituren dirigeren, maar ook het populaire L’Enfant et les Sortilèges met in de cast heel wat solisten en laureaten van onze MM Academy. Dit project, dat me na aan het hart ligt, viert dit seizoen zijn tienjarig bestaan en ik kijk er oprecht naar uit om al die getalenteerde zangers die de verschillende fasen van de opleiding hebben doorlopen het podium te zien delen. Voorts zullen ook Timur Zangiev en Antonio Méndez, twee jonge dirigenten die de voorbije seizoenen indruk hebben gemaakt op ons orkest, een bijdrage leveren aan dit rijke symfonische programma. Last but not least zal het Muntkoor de mooiste ‘gebeden’ uit bekende en minder bekende opera’s ten gehore brengen, onder leiding van hun koorleider Emmanuel Trenque.

CS — Alles samen een symfonisch seizoen dat zich nog het best laat samenvatten door de concerttitel waarmee we in april de Belgische componist Luc Brewaeys eren: Fasten Seat Belts!

Tal van projecten, en het aanbod voor scholen en families in het bijzonder, weerspiegelen het belang dat de Munt blijft hechten aan de cultuureducatie van jonge artiesten en bezoekers. Denken jullie dat de toekomst van de Munt verzekerd is?

CS — Daar ben ik zeker van. Het is onze missie om opera voor zoveel mogelijk mensen toegankelijk te maken en een divers publiek te verwelkomen – van kinderen tot honderdjarigen, van toegewijde operaliefhebbers tot nieuwsgierige nieuwkomers. Om terug te komen op die collectieve, verenigende kracht van daarnet: ik geloof oprecht dat opera door de diepgaande connectie met menselijke emoties iedereen weet te raken. Het komt er vooral op aan onze deuren vol- doende open te zetten en een zo breed mogelijk publiek uit te nodigen in deze transformatieve wereld.

PDC — De verantwoordelijkheid om kinderen en jongeren te laten kennismaken met kunst – en met klassieke muziek in het bijzonder – is voor een groot deel verschoven naar de cultuurhuizen. We moeten die rol met de grootst mogelijke toewijding op ons nemen. Het gaat om educatie, niet alleen van de jongere generatie, maar ook van de samenleving als geheel. Ik ben ervan overtuigd dat onderwijs en cultuur een van de meest over het hoofd geziene oplossingen bieden voor de verwarring en de uitdagingen waar onze wereld vandaag mee geconfronteerd wordt. Onze missie is van vitaal belang en we moeten er alles aan doen om die te volbrengen.