De 8,5 opera's

1 - La Passion de Gilles (1983)

Het was voormalig Muntdirecteur Gerard Mortier die de eerste steen legde voor wat een van de meest opzienbarende operacarrières van de Europese hedendaagse muziek zou worden. Hij gaf Philippe Boesmans de opdracht voor La Passion de Gilles (1983). De avant-gardist in hem speelde aanvankelijk met het idee om uit de verhaalstof – passages uit de levensgeschiedenis van de “Franse Blauwbaard” Gilles de Rais – een anti-opera te puren, om "komaf te maken met het genre". Hij zou er echter een levenslange passie voor de kunstvorm aan overhouden.

De opera speelde 9 keer voor uitverkochte zalen, waarna à l’improviste werd beslist om er nog een voorstelling bij te doen. De belangstelling voor die dernière was zo groot dat een deel van het publiek zelfs genoegen nam met een plaatsje op de zijtrappen van de Grote Zaal – ongezien voor een nieuwe creatie.

1,5 - L’incoronazione di Poppea (1989)

In 1989 presenteerde de Munt een nieuwe productie van L’incoronazione di Poppea. Van deze onvoltooid gebleven opera van Monteverdi zijn slechts de gezongen passages overgeleverd en ruwe nota's die een idee geven van de instrumentatie. De Munt vroeg Philippe Boesmans om een nieuwe bewerking en orkestratie. Het resultaat valt op door zijn moderne accenten in barokke stijl. Het klavecimbel wordt er zelfs verdubbeld met klanken uit synthesizers.

Het werk aan Poppea zou een diepgaande invloed hebben op de schriftuur van Philippe Boesmans. "Ik heb heel veel geleerd van Monteverdi, in het bijzonder het feit dat elk personage een eigen vocaal profiel heeft, met eigen intervallen." Het betekende ook de start van een hele reeks samenwerkingen met Luc Bondy, die zou uitgroeien tot zijn vaste regisseur-librettist.

2,5 - Reigen (1993)

De samenwerking met Luc Bondy zet zich eerst verder met Reigen (1993), een bewerking van het gelijknamige toneelstuk van Arthur Schnitzler. Het verhaal is één grote liefdesketting: de prostituee houdt van de soldaat die hunkert naar het kamermeisje, maar zij bemint de jongeman die verlangt naar de jonge vrouw die houdt van haar man, terwijl die vooral in de ban is van het snolletje dat verliefd is op de dichter, ook al is hij de minnaar van de actrice die een affaire heeft met de graaf die op een ochtend wakker wordt naast de prostituee.

De permanent erotische sfeer van deze opera was volgens Boesmans verantwoordelijk voor een babyboom bij het personeel in de Munt. Verifieerbaarder is dat het stuk een van zijn grootste successen is geworden. Het wordt vandaag nog steeds hernomen, onder meer in de reductie voor kamerorkest door Fabrizio Cassol.

3,5 - Wintermärchen (1999)

Ook Bernard Foccroulle, de opvolger van Gerard Mortier (en componist van Cassandra), solliciteerde het duo Boesmans/Bondy voor een nieuwe opera. De keuze viel op Shakespeares Winter's Tale. De scènes aan de zeekust van Bohemen (men vergeve Shakespeares beperkte aardrijkskundige kennis) zijn grotendeels in het Engels en worden begeleid door jazz-rock. Een uitdaging voor dirigent Antonio Pappano, die de improvisatorische inbreng van het Belgische ensemble Aka Moon naadloos wist in te passen in de orkestpartijen.

4,5 - Julie (2004)

Julie, gecreëerd in 2004 met Luc Bondy en Kazushi Ono, is een nieuw meesterwerk, ditmaal gebaseerd op August Strindbergs Fröken Julie. In Julie beleven we in de keuken en in de marge van een avondfeest de verboden liefde tussen Julie, de dochter van de graaf, en Jean, haar knecht, die zich tot in het delirium laten meeslepen door hun dromen van escapisme, sociale verheffing en liefde. Kirsten, de kokkin en het liefje van Jean, verdedigt de sociale en morele orde die als een hakbijl neervalt wanneer de graaf terug thuis komt.

Was Wintermärchen een grote vertelling met stevige koor- en orkestbezetting, dan schroeft Boesmans voor dit intimistische drama de middelen terug: “Ik wilde deze keer expliciet een opera maken met kleinere dimensies. Drie zangers en een instrumentaal ensemble: zes strijkers, zeven blazers, piano, slagwerk… Elke instrumentalist is nu solist en virtuoos, je moet dus voor iedereen schrijven. In dat opzicht is er meer in plaats van minder.”

5,5 - Yvonne, princesse de Bourgogne (2009)

In 2006 eindigt Philippe Boesmans’ residentie in de Munt en het jaar daarop legt hij ook zijn functies bij de RTBF neer. Zijn muzikale carrière echter gaat verder. In 2009 levert hij zijn laatste opera met Luc Bondy af: Yvonne, Princesse de Bourgogne, gecreëerd in de Opéra de Paris, maar snel daarna ook in de Munt te zien.

Witold Gombrovicz’ gelijknamige absurde theaterstuk over een lelijk, apathisch en zwijgzame prinses amuseerde Boesmans kostelijk, en zijn eigen ‘comédie tragique’ is doordesemd van dezelfde zwarte humor.

6,5 - Au monde (2014)

Au monde, in 2014 gecreëerd in de Munt, is de eerste van twee opera’s waarvoor Philippe Boesmans samenwerkte met Joël Pommerat. Die bewerkte daarvoor telkens een eigen toneelstuk tot een libretto en nam ook de regie voor zijn rekening. In de opera, bekroond met de International Award voor Best World Premiere, regelt een rijke industrieel zijn opvolging ten gunste van zijn zoon, een militair. De sfeer in de familie is zwaar en bedrukt, vol ambiguïteiten en onuitgesproken gedachten. Is de zoon de seriemoordenaar die de streek onveilig maakt? En wat is de rol van de adoptiefdochter? Met hun gegeven woord zorgen de vrouwen – drie zussen – ervoor dat tussen de protagonisten een band blijft bestaan zonder dat de onderhuidse spanningen ooit tot uitbarsting komen.

7,5 - Pinocchio (2017)

Een nieuw theater, een nieuwe opera! In 2017 opende de gerenoveerde Muntschouwburg zijn deuren met Pinocchio. Ook nu lag een stuk van Joël Pommerat aan de basis, en zijn versie greep – voorbij Disney – terug naar het originele verhaal van Carlo Collodi. Philippe Boesmans’ muziek zit de plot dicht op de huid: bevreemdend atonaal in de walvisbuik, dromerig bij de fee, frank en vrij in de circusscènes. En, zeldzaamheid bij hedendaagse opera’s: het ontroerende hoofdthema is één van die onsterfelijke melodieën die je bij het verlaten van de zaal zo kan meeneuriën.

8,5 On purge bébé (2022)

En dan nu, net geen veertig jaar na La Passion de Gilles, die laatste opera... Zijn Falstaff. De eerste operabewerking van een stuk van de Franse vaudevilleschrijver Georges Feydeau, om "te eindigen in absolute lichtheid".