Het nieuwe seizoen 2022-23

Het zijn geen optimale tijden voor de cultuursector. En toch kondigen we u met de nodige trots en in felle tinten een nieuw seizoen aan. Met dartele tekeningen en een speels ontwerp maken we van onze jaarlijkse brochure een eyecatcher in kleurloze tijden. Brengen we een vleug fantasie in de dagelijkse ernst. Een broodnodige portie surrealisme in een compleet ontnuchterde realiteit – surrealisme dat ons als Belgische kunstinstelling uiteraard als gegoten zit.

Surreëel. Als men mij vraagt hoe we de afgelopen twee seizoenen beleefd hebben, is dat steevast mijn antwoord. Was ik vorig jaar op precies deze pagina’s nog voorzichtig optimistisch over het verdere verloop van de pandemie, vandaag heeft de realiteit ons ingehaald. De poorten van het fantoomrijk der vrijheid bleven al te vaak dicht, en zo ook de deuren van ons theater. De afgelopen maanden jojoden we alweer van voorstelling naar voorstelling, en helaas ook van sluiting naar sluiting. Bij momenten voelden we ons een machteloze speelbal, gestuwd door de golven van de coronapandemie. We werden gesust met halfslachtigheid. Verstaanbare, noodzakelijke maatregelen ontaardden in onbegrijpelijke beslissingen. Om de meest bekende surrealistische schilder te parafraseren: Ceci n’est pas une politique culturelle.

“De tijd heeft geen tijd om te wachten
hij wil bevrijd worden.”
Hugo von Hofmannsthal

Desondanks vind ik dat ons antwoord op het voorbije annus horribilis er geen mag zijn van verbittering en cynisme. Meer dan ooit hebben we er nood aan om onze gedachten te verzetten in de hoop ze opnieuw te kunnen ordenen, om niet ten onder te gaan aan onze eigen onbeduidendheid en onze onmacht het grotere kader te beïnvloeden.

Hoe kunnen we dat beter doen dan door terug te vallen op onze purpose, op de bestaansreden van onze instelling: de opera als plek van verwondering en betovering, van fascinatie en intrige, van creativiteit en droom. Maar ook van confrontatie met onszelf, met onze geschiedenis, met onze voorouders die, weliswaar in steeds andere contexten, vaak net dezelfde emoties en discussies hadden als wij vandaag. Het levert een polychrome programmering op, een kleurrijk alternatief voor het zwart-witdenken dat steeds weliger tiert en dat in alle lagen van onze maatschappij steeds meer genormaliseerd raakt.

Het is uiteraard niet de bedoeling om daarbij te vervallen in oppervlakkig vermaak. Lichtvoetigheid en fantasie hoeven niet gelijk te staan aan inhoudsloosheid. Ik grijp nog maar een keer terug naar de surrealisten. Want vertellen de doeken van Salvador Dalí en René Magritte, of de sculpturen van Joan Miró en Jean Arp ondanks hun absurdistische symboliek, hun exquise kleurgebruik en hun zachte lijnenspel niet net heel fundamentele zaken over de grilligheid van de menselijke psyche? Dat ambiëren we ook met ons voorliggende programma: vanuit de speelsheid universele beschouwingen bieden over onze maatschappij en over het mens-zijn.

WIE DU WARST! WIE DU BIST!

Enkele projecten in het seizoen 2022-23 herkent u misschien nog uit eerdere brochures. Het zijn stuk voor stuk producties die we al eerder aankondigden, maar die door de pandemie nog niet het voetlicht konden zien. We zijn verheugd om u deze producties waarin al zo veel middelen werden geïnvesteerd, alsnog te kunnen presenteren. De kostuums hangen inmiddels klaar, de decors zijn gebouwd ... We wachten alleen het moment af om de afgesloten contracten met muzikanten, zangers, regisseurs en andere kunstenaars te honoreren.

Vanuit die ambitie hervatten we volgend seizoen de repetities van Bastarda. Deze remake van Gaetano Donizetti’s vier Tudor-opera’s – Elisabetta al castello di Kenilworth, Anna Bolena, Maria Stuarda en Roberto Devereux – was oorspronkelijk voorzien voor de lente van 2021, maar dit mega-project kon door de toen heersende veiligheidsmaatregelen onmogelijk met de noodzakelijke ambitie worden gepresenteerd. Wat u te zien en te horen zult krijgen is niet de klassieke tetralogie, wel een nagelnieuwe creatie. Een gecoupeerde en herschikte versie van de vier opera’s, door regisseur Olivier Fredj en dirigent Francesco Lanzillotta opnieuw samengesteld tot een boeiende biopic over het leven van Elizabeth I. Het artistieke team rond Olivier Fredj is grotendeels intact gebleven, en de zangers en zangeressen van deze tweedaagse zijn stuk voor stuk belcantisten uit onze Munt-familie.

Net als ook in 2020 de bedoeling was, koppelen we dit Tudor-spektakel aan Camille Saint-Saëns’ grand opéra Henry VIII. De inhoudelijke band is overduidelijk, zo sterk dat we die ook in het seizoen 2022-23 wensen te behouden. Regisseur Olivier Py duikt na Les Huguenots (Giacomo Meyerbeer), Hamlet (Ambroise Thomas) en Dialogues des Carmélites (Francis Poulenc) opnieuw in het grootse, Franse oeuvre en werkt voor deze nieuwe productie samen met Alain Altinoglu. De bewonderenswaardige, indrukwekkende tableaus die hij daarbij door zijn trouwe partner Pierre-André Weitz laat tekenen, barsten van de verbeeldingskracht en passen zo perfect in onze seizoensfilosofie.

Ook onze voorstelling van Richard Strauss’ Der Rosenkavalier herinnert u zich misschien nog als een project uit een eerder seizoen. Met twee jaar vertraging brengen we dit neoklassieke meesterwerk alsnog op de planken. We kijken door de ogen van regisseur Damiano Michieletto en onze muziekdirecteur Alain Altinoglu naar het enigma van de tijd, naar de vaste tred van onze eigen sterfelijkheid. In een als Sachertorte gezoete mise-en-scène laat hij de Feldmarschallin mijmeren over haar leeftijd, terwijl ze het voortschrijden van de tijd – in een decor tjokvol tikkende klokken – letterlijk probeert stop te zetten. En misschien is het thema van de ouderdom, gezien de zorgzaamheid waarmee we de voorbije twee jaar onze ouderen omringd hebben, vandaag wel nog actueler dan toen.

Oekraïense en Russische artiesten zij aan zij

“Een verrukkelijke illusie is mij dierbaarder
dan een hoop fundamentele waarheden.”
Aleksandr Poesjkin

Twee jaar uitstel levert ook interessante evoluties voor het eindresultaat op. Dat toont onze productie van Tsjajkovski’s Pikovaya Dama (Schoppenvrouw). Oorspronkelijk was regisseur David Marton van plan om het verhaal van Aleksandr Poesjkin in het Russische perestrojka-tijdperk te plaatsen, maar door de extra rijpingstijd zag hij opvallende parallellen tussen de evoluties van de jaren tachtig en onze huidige socio-economische woelige tijden. De drang om het werk welbewust in het heden te plaatsen, geeft een verfrissende, eigentijdse impuls aan zijn interpretatie. Wij kijken hierbij ook uit naar het Muntdebuut van Nathalie Stutzmann als dirigente!

Het is niet onze gewoonte – en het was in se ook niet de bedoeling – om in hetzelfde seizoen twee opera’s van dezelfde componist te presenteren. Maar het door elkaar gehusselde kaartspel dat onze programmering noodgedwongen werd, zorgt nu voor een onvoorziene Tsjajkovski-dubbelslag met onze januariproductie Yevgeny Onegin. Zowel Schoppenvrouw als Onegin nemen de poëtische taal van de Russische meesterverteller Aleksandr Poesjkin als uitgangspunt. Een auteur die schildert met woorden, zinnen, verzen. Iemand die fabelachtige sprookjeswerelden in het cyrillisch schetst – opera’s waar we ons in de Munt al in thuis toonden met onder meer Het sprookje van Tsaar Saltan en De gouden haan. En net als bij die laatstgenoemde voorstelling is het opnieuw de Franse regisseur Laurent Pelly die samen met onze muziekdirecteur zijn onirische theatertaal mag projecteren op het werk.

“Klinkklare onzin vinden we overal.”
Soms ontbreekt elke aannemelijkheid.”
Nikolaj Gogol

Met Dmitri Sjostakovitsj’ satirische debuutopera Nos (De Neus) completeren we de Russische boog die het hele seizoen overspant. Het is een productie die onze ambitie als pan-Europees operahuis in de verf zet. Want deze coproductie met het Royal Danish Theatre gaat in Kopenhagen in het Deens in première, waarna wij deze voorstelling in het Russisch brengen – en omgekeerd gaat onze nieuwe Onegin op hetzelfde moment richting Denemarken. De regie is in handen van Àlex Ollé, die vanuit zijn achtergrond als straattheatermaker bij La Fura dels Baus ontwrichtende en impressionante registers opentrekt. Net als u ben ik benieuwd hoe hij het titelpersonage van deze opera, het gargantueske reukorgaan van een Sovjetofficier, op scène zal brengen.

House of Creations

Maar waar onze ambitie tot dartelheid, speelsheid en lichtvoetigheid nog het meest tot uiting komt, is in ons jaarlijks opdrachtwerk, de creatie van On purge bébé van Philippe Boesmans. Hoewel onze huiscomponist de afgelopen jaren heel wat tegenslag te verwerken heeft gekregen, is hij nooit zijn aanstekelijke glimlach verloren. Net als Giuseppe Verdi met Falstaff, wil Boesmans zijn operacarrière graag afsluiten met een komedie, al zegt niets dat deze absurde komedie wel degelijk zijn laatste werk zal worden! Samen met regisseur-librettist Richard Brunel baseert hij zich op het vaudevilletheater van Georges Feydeau. Meteen de eerste keer dat diens oeuvre aan de basis ligt van een operapartituur. Het werk staat bol van de taalfratsen, scatologische ongein en kantjeboord ongepaste rolpatroonhumor. Boesmans’ muziek daarbij klinkt vief en uptempo, en hij verstopte tal van muzikale verwijzingen in zijn partituur – kwinkslagen naar het oeuvre van vele illustere voorgangers. Al ligt ook hier onder de ogenschijnlijke platvloersheid en levendigheid een onderstroom aan psychologisch drama over de rol van de opvoeding en over de impact van helikopterouderschap.

Jongeren worden niet vergeten: Solar, een nieuwe wereldcreatie van componist Howard Moody, die in 2014 voor de Munt het prachtige Community Project Sindbad, A Journey through Living Flames schreef, richt zich specifiek tot hen met een environmental opera die een rechtstreekse artistieke link legt met ons Green Opera-project.

CONCERT, RECITAL, DANS

Uiteraard blijven we ook steeds inzetten op de andere pijlers van ons huis: symfonisch werk, intimistische liedavonden en zinnenprikkelende dansvoorstellingen.

In onze concertreeks, gebracht in copresentatie met Bozar, vieren we het 250ste jubileumjaar van het Symfonieorkest van de Munt. Na het concert van Sylvain Cambreling in het voorjaar van 2022, verwelkomen we in de herfst ook nog twee andere ex-muziekdirecteurs, Kazushi Ono en Sir Antonio Pappano. Uiteraard kruipt ook onze huidige muziekdirecteur Alain Altinoglu op de bok om zijn orkest te vieren. Een bijzondere aandacht verdient het openingsconcert in september waarvoor we aan de Belgische componist Harold Noben de opdracht gaven een nieuw werk te schrijven. Het wordt een intrigerend concerto voor orkest dat onze verschillende solisten prachtig voor het voetlicht brengt. Na nieuwjaar, wanneer de laatste verjaardagskaarsen uitgedoofd zijn, verschuift onze focus – parallel met onze operaprogrammering – naar het veelkleurige Russische symfonische repertoire, met ondermeer een opvallende uitvoering van Glières Derde symfonie in megabezetting en in synergie met onze federale partners Bozar en BNO (we bieden zelfs een combi-abonnement aan van producties van de drie instellingen).

In de recitalreeks brengen we naar aloude traditie een keur aan solisten die u kent van op ons operatoneel, maar die we u ook in een intiemere setting willen laten ontdekken. En in onze dansprogrammering blijven we dankzij ons gemeenschapsoverstijgend Troika-partnerschap met de Koninklijke Vlaamse Schouwburg en het Théâtre National Wallonie-Bruxelles ’s lands beste choreografen verenigen in één rijkgeschakeerd aanbod.

Het is mijn wens dat het seizoen 2022-23 u moge prikkelen en intrigeren. Maar bovenal hoop ik dat deze bonte brochure met zijn even kleurrijke programmering een lichtpunt mag zijn. Een gouden randje rond de grijze onweersstorm waar we op dit moment doorheen moeten. We willen ons metier niet alleen inzetten om u te ontroeren en te bezielen, maar ook om u onder te dompelen in schoonheid en u (toch even) zorgeloos te laten genieten. Om u opnieuw te betoveren met de magie van opera en muziek, van kunst en cultuur. Hopelijk mogen onze deuren daarvoor een heel jaar lang openblijven!

Peter de Caluwe
Algemeen & artistiek directeur