La Tosca, Le Tosce

In het repertoire zijn maar weinig rollen zo iconisch als die van Floria Tosca. Heel wat grote sopranen hebben hem ooit wel een keertje vertolkt. Maar wie was jullie eerste Tosca eigenlijk?

Myrtò Papatanasiu: Voor mij is het begonnen met Callas. De opname met Giuseppe di Stefano en Tito Gobbi slingerde rond bij ons in de woonkamer in Larissa, de plek waar ik ben opgegroeid. Het is een piepklein stadje, zonder operahuis. Dus live heb ik het werk pas veel later ontdekt.
Monica Zanettin: Bij mij was het ook een opname. Mijn allereerste Tosca was Raina Kabaivanska en al snel daarna hoorde ik de vertolking van Kiri Te Kanawa. Heel inspirerende opnames, nog steeds. Al wil ik voor elke rol vooral vanuit mijn eigen interpretatie vertrekken.

Hoe interpreteer je het personage dan?

MZ: Ze is een sterke, vrijgevochten vrouw. Geen man kan haar zijn wil opleggen. Tosca komt weliswaar uit de armere milieus, maar ze is een artieste. Dat is heel belangrijk. Dankzij haar beroep kan ze zich in de hoogste kringen begeven…
MP: … en ze ontdekt daar ook de smeerlapperij die zich in dat milieu afspeelt. In het eerste bedrijf is ze nog erg speels en flirterig maar toont ze tegelijkertijd wel haar vertrouwen. Vertrouwen in haar relatie met Mario Cavaradossi, maar ook in God, in de Kerk, in de politieke instellingen. Dat keert razendsnel in dat tweede bedrijf. Ze is echt gedegouteerd door de machtsspelletjes die er gespeeld worden en door de verdorvenheid van de mensen waar ze mee moet omgaan. Dat herken ik af en toe ook bij mezelf. Je voelt soms heel snel aan of iemand niet helemaal zuiver op de graat is, en zo’n personen vind ik bijzonder beangstigend.

Zijn er nog meer gelijkenissen tussen 'La Tosca' en 'La Papatanasiu' of 'La Zanettin'?

MP: Ja, zeker en vast. Tosca is bijzonder devoot, godsvruchtig. Ik geloof met eenzelfde passie, maar dan in de personen rondom mij. Een soort onwankelbaar vertrouwen in mijn huwelijk, in mijn ouders. Steeds uitgaan van het goede in de mens eigenlijk.
MZ: Voor mij is de vraag omgekeerd. Als ik zing, probeer ik me ten dienste van het personage te stellen en zo aspecten van mijn eigen persoonlijkheid te ontdekken die ik nog niet kende.

Zoals?

MZ Een verdoken komisch kantje, vreemd genoeg. De opera is niet bepaald opbeurend, maar er zit best veel humor in Tosca. Floria komt soms erg grappig uit de hoek.

"Niet bepaald opbeurend" is een understatement. Niet een van de drie hoofdpersonages overleeft de opera! Ook jullie niet. Al is dat waarschijnlijk wel fantastisch om te mogen spelen als actrice.

MP: Eigenlijk denk ik dat de opbouw naar de dood veel belangrijker is dan het overlijden zelf. Als mens voel je het, wanneer je einde er zit aan te komen. Volgens mij is dat voor Tosca ook het geval. Ze doet er alles aan om haar vriend te redden van het vuurpeloton, maar als je het mij vraagt, voelt ze van in het begin dat er iets niet in de haak is. Als je het zo bekijkt, moet je dat hele derde bedrijf als één grote spanningsboog zien. Dat is uitermate intens als zangeres.
MZ: Het is echt een kwestie van energie. Je moet die blijven opbouwen, blijven vasthouden. Daarna heb je die ontlading van de dood echt nodig. Het is een moment van catharsis. Een heroïsch moment ook, omdat zij zelf beslist over haar eigen lot.
MP: En toch zou ik soms aan Puccini willen vragen of hij het einde niet kan veranderen. Dat ik Mario rond de hals mag vliegen, dat we samen kunnen ontsnappen en we nog lang en gelukkig samenleven.

Zijn er nog zo’n iconische momenten in de opera waar jullie naar uitkijken?

MP: Het gevecht met Scarpia. Als twee beesten die tegenover elkaar staan. Daar kan ik me echt laten gaan. Of aan het einde van de opera, als ze helemaal ontspoort na de dood van Mario.
MZ: Ja, die scene is echt fantastisch om te vertolken. Ze wordt daar echt psychotisch. Het is eigenlijk opvallend hoe ons personage in het begin heel lyrisch zingt, in lange, kleurrijke frasen, en naarmate de opera vordert almaar dramatischer, expressiever wordt. Tot die scène waar het echt bijna hedendaags klinkt. Het is heel moeilijk om aan al die facetten van Tosca recht te doen.
MP: Klopt, ze is zo veelgelaagd. Maar net die laagjes maken van haar een fantastisch personage. En daarom zijn alle mannen in de opera ook aangetrokken tot haar.

Tot slot: Tosca is een operazangeres die een moord pleegt. Zouden we jullie ooit zo ver kunnen drijven?

MP: Zeg nooit nooit (lacht). Als ik mezelf zou moeten verdedigen of vooral als ik mijn dochter zou moeten verdedigen, word ik een tijger. Anderzijds, je weet het pas als je echt in zo’n situatie terechtkomt. In het kader van #metoo heb ik bijvoorbeeld wel eens een onaangename ervaring meegemaakt. Toen was ik helemaal verlamd van angst. Maar ik denk toch dat als ze aan mijn naasten zouden raken, ik alles zou doen om hen te beschermen.
MZ: Ik las onlangs De kunst van het oorlogvoeren van Sun Tzu, waarin hij zegt dat iedereen tot onmenselijke dingen in staat is als alle hoop vervlogen is. Daar ben ik het wel mee eens. Het is ook exact wat er met Tosca gebeurt: die energie van de wanhoop die haar tot het uiterste drijft.