Meesurfen op de Martenot-golven
Philippe Arrieus over zijn unieke instrument
Het geluid van huilende honden en een flakkerende brandstapel, maar evenzeer de etherisch zwevende klank die het aardse met het hemelse verbindt. De ondes-Martenot heeft verschillende rollen te vervullen in de partituur van Jeanne d’Arc au bûcher. De creatie van uitvinder Maurice Martenot is geen alledaagse gast in een symfonieorkest en dus laten we ondist Philippe Arrieus zijn elektronische instrument aan u voorstellen in deze video.
Uitvinder Maurice Martenot stelde zijn nieuwe instrument in 1928 voor, als een van de allereerste elektronische instrumenten ooit. De Fransman was tijdens de Eerste Wereldoorlog actief als radio-operator en had daar gemerkt dat huilende bijgeluiden het radioverkeer vaak verstoorden. Die geluiden worden opgewekt wanneer de golven van twee oscillatoren, elektronische circuits die een periodiek signaal opwekken, overlappen met elkaar.
Dat proces bootste Martenot in zijn nieuwe instrument na. In dat opzicht kunnen we de ondes-Martenot beschouwen als een voorloper van de hedendaagse synthesizer. Ook daar manipuleert de muzikant een of meerdere oscillatoren om een geluid op te wekken. Bij de Martenot-golven gebeurde die manipulatie oorspronkelijk met een ring aan een koord. Die speeltechniek laat toe dat er heel fijne nuances in toonhoogte gemaakt konden worden, waardoor bijvoorbeeld makkelijk met vibrato gespeeld kan worden. Later voegde Martenot ook een klavier toe om de ondes te bespelen, maar toch beschouwde de uitvinder, die zelf cellist was, het instrument ook voornamelijk als een elektronisch snaarinstrument.
Meer dan vele andere elektronische instrumenten uit die periode, raakte de ondes-Martenot verankerd in de muzikale canon. Niet in het minst door componist Olivier Messiaen, die het instrument in verschillende van zijn werken gebruikte. Ook de echtgenote van Messiaen, Yvonne Loriod, en vooral haar jongere zus Jeanne Loriod hebben een belangrijke rol gespeeld in de popularisering van het instrument. Haar hele leven lang werd Jeanne Loriod zowat vereenzelvigd met de ondes-Martenot. Het Brusselse publiek kon haar één keer aan het werk zien in de Muntschouwburg. In 1952 voor een voorstelling van… Jeanne d’Arc au bûcher.
