Korte liederen zoals mini-drama’s...

Over Anke Vondung

In de Munt was de Duitse mezzosopraan Anke Vondung in 2011 reeds te horen in Schumanns Liebeslieder (met het vocale kwartet bestaande uit Marlis Petersen, Werner Güra, Konrad Jarnot en de pianisten Christoph Berner en Camillo Radicke), in 2012 in Zemlinsky's Maeterlinck-Lieder en in 2013 tijdens de thema-avond Schubert Quartette (met hetzelfde kwartet).

U vindt haar biografie (EN) op www.artists-haase.de

Jullie zingen regelmatig liedrecitals en zijn heel goed vertrouwd met het Duitse liedrepertoire. Wat is de plaats van Hugo Wolf in het rijtje van componisten als Schubert, Schumann of Brahms?

Wolf kende de liederen van Schubert, Schumann and Brahms goed. Wat zo vernieuwend was in de liederen van Wolf is de gevatte manier waarop hij erin slaagde om elke psychologische situatie te karakteriseren. Voor ons is het geen toeval dat Wolf in Wenen woonde, in de tijd dat Freud zijn theorieën begon te ontwikkelen over de menselijke psyche. In het Italienisches Liederbuch laat Wolf regelmatig een cynische vorm van humor naar boven komen. In de liederen van vroegere componisten zul je dat zelden terugvinden.

Kunnen jullie daarvaan voorbeelden geven?

Neem het lied Du sagst mir, dass ich keine Fürstin sei. Een man moet een kwetsende opmerking hebben gegeven aan een vrouw. Zij reageert echter vol trots: de gepunte ritmes in de pianobegeleiding en de sprongen in de melodie van de zangpartij – duidelijk geïnspireerd op barokmuziek – suggereren een haast aristocratische manier van handelen en spreken. De spanning bouwt op, tot zij uiteindelijk uitspreekt hoe ze over hem denkt: hij is een boerenkinkel. Dat wordt dan weer gevolgd door het gestamel van de verontwaardigde man en het schertsende lachje van de vrouw, terwijl ze hem verbijsterd achterlaat. En dat is hoorbaar in slechts enkele noten van het piano-postludium.

Een ander voorbeeld van Wolfs verfijnde toonschildering is Geselle, wollen wir uns in Kutten hüllen – vrij te vertalen als “Mijn vriend, laten we doen alsof we monikken zijn”. Daarin tracht een man zijn vriend te overtuigen om zich als monikken te vermommen, zodat ze een meisje kunnen benaderen dat door haar familie strikt wordt afschermd. Het lied imiteert katholieke liturgische gezangen, terwijl de herhaalde achtste noten in de piano en weerspannige baspartij de ietwat geniepige verschijning en de zorgvuldige bewegingen van de twee valse priesters suggereren. Wolf leeft zich uit in het beschrijvingen van deze ontgoochelingen en gepretendeerde rollen – net zoals wij, wanneer we het verhaal hervertellen.

Over Werner Güra

In de Munt was de Duitse tenor Werner Güra reeds meermaals te gast. Hij vertolkte er in 2005 de rol van Tamino (Die Zauberflöte, Mozart), concerteerde er in 2008 in Schumanns Szenen aus Goethes Faust en in 2012 in Bachs Mattheuspassie, verzorgde er een solorecital in 2005 en werkte als lid van een vocaal kwartet (met Marlis Petersen, Anke Vondung, Konrad Jarnot en de pianisten Christoph Berner en Camillo Radicke) in 2008 mee aan Brahms' Liebesliederwalzer, in 2012 aan Schumanns Liebeslieder en in 2013 aan de thema-avond Schubert Quartette.

U vindt zijn biografie (EN) op www.machreich-artists.com

Wolf publiceerde het Italienisches Liederbuch in twee volumes. In jullie recital veranderen jullie de volgorde van de liederen. Willen jullie een ander verhaal vertellen?

Het veranderen van de volgorde was een creatief proces tijdens de repetities. Het ontstond eigenlijk op natuurlijke manier, waarbij we ons personages voorstelden in de ups en downs van hun relatie(s). Soms zijn ze kwetsbaar, soms trots, soms wreed, en andere keren extreem teder en lief voor mekaar. Ofwel ook speels - we mogen niet vergeten dat ze nog jong zijn. Het speelse element inspireerde ons om Wolfs volgorde te veranderen. Maar we zijn steeds op zoek gegaan naar een psychologisch overtuigende reactie in verhouding tot het voorgaande lied.

Wat maakt het boek ‘Italiaans’?

Het theatrale aspect van de hele setting. Ten minste in het toen overheersende idee van Italië dat Wolf en Heyse deelden met hun tijdgenoten. Als een regel wordt al het emotionele overdreven, soms tot op het extreme. Dit wordt gecombineerd met een adolescente tendens om alles wat op liefdesrelaties aankomt te dramatiseren. Hierdoor krijg je een opeenvolging van mini-drama’s die kunnen plaatsvinden op een Italiaanse markt. In Mein liebster ist so klein beschrijft een vrouw haar geliefde, die haar om een onbekende reden heeft gekwetst, als een minuscule figuur, nog kleiner dan een insect – en ook als een lafaard die niet klaar is voor een volwassen leven. De angstige, kleine, ademloze stapjes van het insect, die je kan horen in de pianopartij doorheen het lied, zijn een typisch voorbeeld van Wolfs cynische gevoel voor humor.

De liederen van Wolf worden soms beschreven als mini-opera’s. Is dat voor jullie herkenbaar, aangezien jullie zelf ook al veel opera’s hebben gezongen? Of zijn lied en opera totaal andere werelden?

Ze zijn heel verscheiden en ook de aanpak die ze nodig hebben, is anders. Bij deze liederen verkiezen we het begrip mini-drama’s. Uiteraard was Wolf extreem beïnvloed door Wagners muziek, op harmonisch vlak, maar mischien nog meer door Wagners declamatorische gebruik van de taal. Vanuit dit oogpunt, en met de snelle wissel van gemoedstoestanden, hebben sommige liederen zelfs een recitiativo-karakter.

Hoe is het project ontstaan? Hebben jullie in het verleden al samengewerkt?

We kennen elkaar al sinds vele jaren en we hebben al in verschillende projecten samengewerkt, zoals een avond met duetten van Schumann en Brahms. Wolfs Italienisches liederbuch hebben we eerder gezongen, in Straatsburg en in Parijs. Het is een cyclus die enkele jaren nodig heeft om te rijpen, tot je je er comfortabel bij voelt. Telkens wanneer we er op terugkomen, wachten ons nieuwe ontdekkingen en verrassingen.

Hoe bereidt Hugo Wolf de compositie van zijn liederen voor?

Zijn werkmethode bestaat erin om de tekst luidop te lezen totdat de melodie uit zichzelf uit de zin ontstaat, die de intervallen en het ritme voortbrengt. Geleidelijk aan krijgt de zanglijn vorm.

De piano wordt op gelijke voet behandeld met de stem. Zijn rol is cruciaal in de uitwerking van het geheel, hij is niet louter begeleiding maar een partner van de zanger.

Wolf bereidt de sfeer van het stuk voor met een voorspel en zet die verder in een naspel. Hij zorgt voor een nauwe relatie tussen de stem en de bovenlijn van de piano, die voortdurend met elkaar verweven worden, zich verenigen en weer uiteen gaan, elkaar interpelleren en beantwoorden...