Ut Pictura Musica
De Schilderijententoonstelling van Moesorgski
- Leestijd
- 5 min.
Tijdens het concert Beethoven Ouverture brengt Alain Altinoglu een van de meest iconische suites uit de Russische muziek. De Schilderijententoonstelling van Modest Moesorgski is een muzikale promenade langs tien verschillende doeken, die de verbeeldingskracht van het Muntorkest en zijn gevoel voor kleur en texturen helemaal in de verf zet.
Een groot muziekbanket
Op 4 augustus 1873 stierf de Russische kunstenaar Viktor Hartmann. Zijn plotse dood, op slechts 39-jarige leeftijd, was een schok voor het Russische culturele leven, en in het bijzonder voor de artistieke kringen die in hem een vriend en medestander hadden gevonden voor een ‘authentiek Russische kunst’, wars van de West-Europese invloeden. Als eerbetoon organiseerde de invloedrijke criticus Vladimir Stasov een half jaar later een grote herdenkingstentoonstelling met meer dan 400 van Hartmanns werken: schilderijen, tekeningen, schetsen... Modest Moesorgski leende hem er twee uit zijn persoonlijke collectie en keerde diep onder de indruk terug van de expo. In juni 1874 besloot hij zijn ervaringen op muziek te zetten. Hij vatte de compositie aan van een muzikale wandeling doorheen de Hartmanntentoonstelling, waarbij de bezoeker-luisteraar halt houdt voor tien verschillende werken. Het project nam hem volledig in beslag: “Ideeën, melodieën, ze bieden zich zelf aan als een groot muziekbanket – ik slok en slok en overeet me bijna. Ik slaag er amper in om alles snel genoeg op papier te zetten.” Uiteindelijk zou hij de partituur, een suite van 16 stukken voor piano, afwerken na een creatieve koorts van slechts twintig dagen. Het werk staat bekend als een van Moesorgski’s moeilijkste bravourestukjes voor piano, maar de grote populariteit kwam er met de georkestreerde versies, in de eerste plaats die van Maurice Ravel uit 1922, die ook in dit concert op de pupiters ligt.
Kuierend van doek naar doek
De losse, episodische structuur van het werk wordt bijeengehouden door het openingsthema, ‘de promenade’, dat de soms vastberaden, soms schuifelende tred van een expobezoeker verbeeldt en hem in verschillende variaties van het ene werk naar het andere brengt. Die werken zijn erg gevarieerd: Viktor Hartmann was naast schilder ook architect en ontwerper, en Moesorgski nam in zijn selectie ook kostuumschetsen en architecturale studies op. Van de tien schilderijen en tekeningen die hij op muziek heeft gezet, weten we van slechts vijf hoe ze eruit hebben gezien. Bij de overige vijf wordt de fantasie van de luisteraar enkel begrensd door de titel en een korte beschrijving van Vladimir Stasov.
De tien schilderijen
